همه چیز درباره ی انواع فتق ( از علائم تا درمان فتق )

فتق زمانی اتفاق می افتد که یک اندام از بافتی که آن را نگه می دارد، به بیرون راه پیدا می کند. در این مقاله به بررسی انواع فتق، علائم و روش های درمان فتق می پردازیم.

ایجاد فتق در شکم شایع است، اما فتق همچنین می تواند در بالای ران، ناف و ناحیه ی کشاله ی ران نیز اتفاق بیافتد. بیشتر فتق ها سریعا تحدید کننده ی حیات نیستند، اما خود به خود نیز برطرف نخواهند شد. بعضی اوقات برای جلوگیری از عوارض خطرناک آن ها باید جراحی انجام شود.

انواع فتق های شایع

فتق مغبنی شایع ترین نوع فتق می باشد. آن ها 70 درصد تمام انواع فتق را تشکیل می دهند. این نوع فتق زمانی اتفاق می افتد که روده از یک نقطه ی ضعیف یا شکاف در دیواره ی تحتانی شکم بیرون می زند، اغلب از طریق کانال اینگوئینال.

کانال اینگوئینال در کشاله ی ران است. در مردان، این ناحیه جایی است که طناب اسپرماتیک از شکم به درون کیسه ی بیضه می رود. اسپرماتیک بیضه را حفظ می کند. در خانم ها، کانال اینگوئینال دارای رباطی است که رحم را در جای خود نگه می دارد.

این نوع فتق در مردان شایع تر است. این به دلیل آن است که بیضه ی مردان کمی قبل از تولد، از طریق کانال اینگوئینال نزول می یابد. بعضی اوقات، این کانال به درستی بسته نمی شود و مستعد به ابتلای فتق می ماند.

فتق نافی در کودکان و نوزادان کمتر از 6 ماه اتفاق می افتد. این اتفاق زمانی می افتد که روده ی نوزاد از دیواره ی شکم و نزدیک ناف بیرون می زند. در هنگام گریه کردن نوزاد ممکن است شما متوجه یک بیرون زدگی در ناف یا نزدیک آن روی شکم کودک خود شوید.

فتق نافی تنها فتقی است که اغلب خود به خود و با قوی شدن دیواره ی شکمی برطرف می شود. معمولا با گذشت زمان و یک ساله شدن کودکتان این نوع فتق برطرف می شود.

فتق هیاتال زمانی اتفاق می افتد که قسمتی از معده ی شما از دیافراگم بیرون بزند و وارد حفره ی سینه تان شود. دیافراگم یک ورقه ی عضلانی است که به تنفس شما با منقبض شدن و وارد کردن هوا به ریه ها کمک می کند. دیافراگم ارگان های شکمی را از قفسه ی سینه جدا می کند.

این نوع فتق در افراد بالای 50 سال شایع تر است. اگر کودکی دچار این مشکل شود، معمولا در اثر یک اختلال مادرزادی ایجاد شده است. فتق هیاتال تقریبا همیشه باعث ایجاد رفلاکس معده به مری می شود که در آن مواد درون معده به سمت مری برمی گردد و باعث احساس سوزش می شود.

فتق برشی می تواند بعد از جراحی شکم اتفاق بیافتد. روده ی شما ممکن است از برش جراحی یا اطراف بافت تضعیف شده بیرون بزند.

دلایل ایجاد فتق

فتق در اثر ترکیب دو عامل ضعف عضلانی و فشار آوردن، اتفاق می افتد. بر اساس علت آن، فتق می تواند ناگهانی یا به مرور زمان اتفاق بیافتد. علل شایع ضعف عضلانی عبارتند از:

• اختلال در بسته شدن مناسب دیواره ی شکمی در رحم مادر، چیزی که یک اختلال مادرزادی است.
• سن
• سرفه ی مزمن
• آسیب در اثر جراحی یا صدمه

عواملی که می توانند بدن شما را تحت فشار قرار دهند و ممکن است باعث فتق شوند، به خصوص اگر عضلات شما ضعیف باشند، شامل موارد زیر هستند:

• بارداری، چیزی که روی شکم شما فشار وارد می کند.
• یبوست، چیزی که باعث وارد شدن فشار به شما در هنگام اجابت مزاج می شود.
• بلند کردن وزنه های سنگین
• تجمع مایع در شکم یا آسیت
• افزایش وزن ناگهانی
• جراحی در آن ناحیه
• سرفه یا عطسه ی مداوم

عوامل خطرزا در فتق

عواملی که خطر ابتلای شما به فتق را افزایش می دهند، شامل موارد زیر هستند:

❇ سابقه ی شخصی یا خانوادگی فتق

❇ اضافه وزن یا چاقی

❇ سرفه ی مزمن

❇ یبوست مزمن

❇ سیگار کشیدن، چیزی که سبب سرفه ی مزمن می شود.

همچنین مشکلاتی مانند سیستیک فیبروزیس می توانند به صورت غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهند. سیستیک فیبروزیس عملکرد ریه را خراب می کند و باعث سرفه ی مزمن می شود.

علائم فتق

شایع ترین علامت فتق بیرون زدگی یا برآمدگی در ناحیه ی تحت تاثیر است. در موارد فتق مغبنی، ممکن است متوجه یک برآمدگی در اطراف یا دو طرف استخوان شرمگاهی، جایی که کشاله ی ران و ران به هم می رسند، شوید. ممکن است در هنگام ایستادن، خم شدن یا سرفه کردن فتق را بهتر با لمس کردن احساس کنید.

اگر کودک شما فتق داشته باشد، ممکن است فقط هنگام گریه کردن او، برآمدگی را احساس کنید. معمولا برآمدگی تنها علامت فتق نافی است.

دیگر علائم متداول فتق مغبنی شامل موارد زیر هستند:

☑ درد یا احساس ناراحتی در ناحیه ی تحت تاثیر (معمولا در پایین شکم)، مخصوصا در هنگام خم شدن بیش از حد، سرفه کردن یا بلند کردن اجسام

☑ ضعف، فشار یا احساس سنگینی در شکم

☑ احساس سوزش، ناراحتی یا درد در محل بیرون زدگی

دیگر علائم فتق هیاتال شامل موارد زیر هستند:

✅ ریفلاکس اسید، چیزی که اسید معده به مری برمیگردد و باعث احساس سوزش میشود

✅ درد قفسه سینه

✅ مشکل در بلع

در بعضی موارد، فتق علائمی ندارد. ممکن است شما متوجه نشوید که فتق دارید تا زمانی که برای شما یک معاینه ی جسمی معمولی یا پزشکی برای مشکل بدون ارتباط دیگری انجام شود.

روش تشخیص فتق

فتق مغبنی یا برشی معمولا با یک معاینه ی جسمانی تشخیص داده می شوند. ممکن است پزشک شما یک بیرون زدگی در شکم یا کشاله ی ران شما احساس کند که در هنگام ایستادن، سرفه کردن یا فشار آوردن بزرگ تر می شود.

اگر فتق هیاتال داشته باشید، ممکن است پزشک شما با یک آزمایش اشعه ی ایکس باریم یا اندوسکوپی آن را تشخیص دهد. آزمایش اشعه ی ایکس باریم یک سری عکس های اشعه ی ایکس است که از لوله ی گوارشی شما گرفته می شود.

بعد از این که شما یک محلول دارای باریم، که به خوبی در عکس اشعه ی ایکس مشخص می شود را بخورید، عکس ها که شروع به ثبت شدن می کنند.

در طی اندوسکوپی یک دوربین کوچک که روی یک لوله چسبیده است از طریق گلوی شما، به مری و معده تان وارد می شود. این آزمایش همچنین به پزشکتان اجازه می دهد تا موقعیت داخلی معده ی شما را مشاهده کند.

اگر کودک شما فتق نافی داشته باشد، ممکن است پزشک یک سونوگرافی تجویز کند. در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد یک تصویر از ساختار های درونی بدن، استفاده می شود.

گزینه های درمان فتق

این که نیاز به درمان فتق باشد یا نه، بستگی به اندازه ی فتق و شدت علائم شما دارد. پزشک شما ممکن است فتقتان را برای عوارض احتمالی پایش کند. گزینه های درمان فتق شامل تغییر سبک زندگی، داروها و یا جراحی می باشد.

✔ درمان فتق با تغییر سبک زندگی

تغییر رژیم غذایی می تواند اغلب علائم فتق هیاتال را بهبود ببخشد، اما نمی تواند فتق را از بین ببرد. از خوردن وعده های سنگین یا حجیم خودداری کنید. بعد از غذا خم نشوید و دراز نکشید، و وزنتان را در محدوده ی سالم نگه دارید.

ورزش های خاصی ممکن است به تقویت عضلات اطراف فتق کمک کنند. با این حال، ورزش هایی که به طور مناسب انجام نشوند، می توانند فشار روی فتق را افزایش دهند و بیرون زدگی آن را بیشتر کنند. بهتر است با پزشک یا فیزیوتراپ خود صحبت کنید که بهتر است چه ورزشی را انجام دهید و چه ورزشی را انجام ندهید.

اگر این تغییرات ناراحتی شما را از بین نبرند، ممکن است برای تصحیح فتق نیاز به جراحی داشته باشید. همچنین می توانید با مصرف نکردن غذاهایی که باعث ریفلاکس اسید یا سوزش معده می شوند، مانند غذاهای تند و غذاهای دارای گوجه فرنگی علائم خود را بهتر کنید. به علاوه، می توانید با کاهش وزن و ترک سیگار رفلاکس خود را کاهش دهید.

✔ درمان فتق با داروها

اگر فتق هیاتال داشته باشید، داروهای بدون نسخه و داروهایی که پزشک برای شما تجویز می کند، می توانند اسید معده را کاهش دهند، ناراحتی شما را بهبود ببخشند و علائم شما را تسکین دهند. این دارو ها شامل آنتی اسیدها، مسدود کننده های گیرنده ی  H2 و مهار کننده ی پمپ پروتون می باشند.

✔ درمان فتق با جراحی

اگر فتق شما بزرگتر شود یا باعث درد شود، ممکن است پزشک شما تصمیم به جراحی بگیرد. ممکن است پزشک شما فتق را در طی جراحی با دوختن سوراخی که در دیواره ی شکمتان قرار دارد ببندد. این کار متداولا با وصله کردن سوراخ به وسیله ی بافت جراحی انجام می شود.

فتق می تواند با جراحی باز یا لاپاراسکوپی ترمیم شود. در لاپاراسکوپی با استفاده از یک دوربین ظریف و تجهیزات مینیاتوری جراحی، فتق را با ایجاد فقط یک برش کوچک ترمیم می کنند. لاپاراسکوپی آسیب خیلی کمی به بافت اطراف می زند.

جراحی باز یک دوره ی بهبودی طولانی دارد. ممکن است تا شش هفته نتوانید به صورت عادی حرکت کنید. جراحی لاپاراسکوپی دوره ی بهبودی خیلی کوتاه تری دارد، اما خطر برگشت فتق در آن بیشتر است.

به علاوه همه ی فتق ها را نمی توان با لاپاراسکوپی، ترمیم مناسبی کرد. این شامل فتقی می شود که در آن بخشی از روده ی شما به کیسه ی بیضه وارد شده باشد.

عوارض احتمالی فتق

اگر درمان فتق با موفقیت انجام نشود، فتق می تواند رشد کند و دردناک تر شود. بخشی از روده ی شما می تواند در دیواره ی شکمتان به دام بیافتد، این موضوع می تواند لوله ی گوارش شما را مسدود کند و باعث درد شدید، تهوع یا یبوست شود.

فتق درمان نشده می تواند فشار زیادی روی بافت های مجاور وارد کند. این موضوع می تواند باعث تورم و درد در بافت های اطراف شود.

اگر قسمتی از روده که به دام افتاده است جریان خون کافی نداشته باشد، دچار خفه شدگی می شود. این موضوع می تواند باعث عفونی شدن یا مرگ بافت روده شود. فتق خفه کننده، یک تهدید کننده ی حیات است و باید سریعا برای درمان فتق خفه کننده اقدام کرد.

پیشگیری از فتق

شما همیشه نمی توانید از تضعیف عضلات که به فتق اجازه ی رخ دادن می دهند، جلوگیری کنید. با این حال می توانید فشاری که روی بدنتان وارد می شود را کاهش دهید. این کار می تواند از بروز فتق پیشگیری کند یا از بدتر شدن فتق موجود جلوگیری کند. نکات پیشگیرانه شامل موارد زیر هستند:

• سیگار نکشید.
• در هنگام بیماری به پزشک مراجعه کنید تا از سرفه ی مداوم جلوگیری کنید.
• وزن خود را متناسب نگه دارید
• از زور زدن هنگام اجابت مزاج و ادرار کردن خودداری کنید.
• با زانوی خود اجسام را بلند کنید نه با کمرتان
• از بلند کردن اجسامی که برایتان سنگین هستند، خودداری کنید.

دکتر حسین کرمی متخصص اورولوژی و پروستات در تهران

شما می توانید از طریق قسمت پرسش از دکتر سوالات خود را  مطرح نمایید.