آیا واریکوسل درمان دارد؟

واریکوسل، به اتساع و پیچ‌ خوردگی شبکه ی وریدی داخل کیسه ی بیضه گفته می شود، که علت آن نارسایی دریچه‌های وریدی بیضه است. شیوع واریکوسل در یک‌طرف و معمولاً در طرف چپ است. ایا واریکوسل درمان میشود؟

واریکوسل حدود 15 درصد از مردان را در رده سنی 15 الی 25 سال، تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوشتار مروری بر علل، علائم و درمان این اختلال خواهد داشت.

واریکوسل چیست؟

واریکوسل به اتساع و پیچ‌خوردگی شبکه وریدی داخل کیسه بیضه گفته می‌شود و تا حدودی می‌توان گفت شبیه واریس پا است. واریکوسل شبکه وریدی در هم‌ پیچیده‌ پامپینیفرم پلکسوس را، تحت تأثیر قرار می‌دهد. این کیسه دربرگیرنده مجرای وابران یا مجرای حمل‌کننده اسپرم و عروق بیضه‌ای که موجب جریان خون به بیضه‌ها می‌شود، است.

یکی از دلایل جدا بودن بیضه‌ها از بدن این است که، دمای طبیعی بدن 37 درجه سانتی‌گراد‌ است درحالی‌که دمای مناسب برای تولید اسپرم حدود 34.5 درجه سانتی‌گراد‌ است.

یکی از وظایف اصلی این شبکه ی وریدی، خنک کردن خون سرخرگی، قبل از رسیدن آن به اسپرم است. این عمل از طریق مکانیسم تبادل گرما (heat exchange) انجام می‌شود. واریکوسل در عملکرد خنک‌سازی خون، اختلال ایجاد کرده و مانع از تولید اسپرم با کیفیت می‌شود.

درجه بندی واریکوسل

درجه‌بندی واریکوسل متفاوت بوده و به سه نوع کلی تقسیم می‌شود، که عبارتند از:

# گرید 1

کوچک‌ترین نوع آن است و وریدها هنگام زور زدن، قابل‌لمس هستند.

# گرید 2

وریدها قابل‌مشاهده نیستند اما در هنگام ایستادن قابل‌مشاهده هستند.

# گرید 3

وریدها قابل‌مشاهده هستند. اگر وریدها به‌اندازه کافی بزرگ‌شده باشند در هنگام لمس کردن، مانند کیسه‌ای از کرم به نظر می رسند.

علائم واریکوسل

واریکوسل به‌ندرت علائمی از خود بروز می‌دهد اما در صورت وجود درد ممکن است درد:

✔ در هنگام ایستادن و فعالیت‌های جسمی تشدید گردد.

✔ قابل‌ تشخیص یا مبهم باشد.

✔ در هنگام خوابیدن کاهش یابد.

✔ به‌مرور زمان تشدید شود.

واریکوسل ممکن است از طریق بررسی فیزیکی توسط پزشک تشخیص داده شود. فرد نیز در صورت مشاهده هرکدام از موارد زیر، باید به پزشک مراجعه نماید:

✅ هرگونه تغییر در اندازه، شکل و ظاهر بیضه‌ها

✅ مشکلات باروری

✅ قلمبگی

✅ ورم کیسه بیضه

درمان واریکوسل

واریکوسل نوعی بیماری خوش‌خیم است و نیازی به درمان ندارد. درمان نیز، بستگی به فاکتورهای مختلفی، ازجمله موارد زیر دارد:

☑ درد و ناراحتی

☑ پایین بودن میزان اسپرم

☑ ناباروری

در این صورت ممکن است روش درمانی جراحی، تجویز شود.

جراحی واریکوسل

در ادامه به روش های جراحی واریکوسل اشاره می کنیم.

✅ واریکوسلکتومی

نوعی روش جراحی باز است و از طریق بی‌حسی موضعی و عمومی انجام می‌شود. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم و ران قابل انجام است.

واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه است. پس از انسداد این وریدها، به‌ تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده، کوچک می‌شوند و سپس از بین می‌روند و درنهایت واریکوسل برطرف می‌گردد.

✅ جراحی لاپاروسکوپ‌

از طریق ایجاد سوراخ در شکم و فرستادن ابزار کوچک جراحی به داخل شکم، انجام می‌شود.

✅  آمبولیزاسیون پوستی

روشی است که به کمک متخصص رادیولوژیست انجام می‌شود. مواد حاجب از طریق گردن یا ران به بدن تزریق می‌شود. کویل و مواد شیمیایی دیگر نیز از طریق برش کوچکی در ران به داخل رگ‌ها فرستاده می‌شوند. این روش سرپایی بوده و زمان ریکاوری آن نیز کوتاه است.

عوارض جراحی واریکوسل

روش جراحی ایمن است اما تا حدودی خطراتی را با خود، به همراه دارد. برخی از این موارد عبارتند از:

☑ آسیب به رگ‌ها

☑ آتروفی بیضه

☑ عفونت

☑ کبودی و ورم

☑ دردهای شکمی

❗نکته: در برخی موارد، امکان اتساع عروق خونی پس از عمل جراحی وجود دارد. در این صورت ممکن است نیاز به عمل مجدد باشد.

# درمان طبیعی واریکوسل

چنانچه واریکوسل چندان شدید نباشد، پوشیدن لباس‌زیر های مخصوص سبب کاهش درد ناشی از آن می‌شود. همچنین درمان‌های جایگزین متفاوتی برای درمان کاهش میزان اسپرم وجود دارد. اما بهترین راه قبل از تصمیم‌گیری، مشاوره با پزشک است.

عوارض واریکوسل

واریکوسل در مواردی، همراه با عوارض است. از عوارض واریکوسل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

# ناباروری

ناباروری یکی از جدی‌ترین عوارض این اختلال است. حدود 35 الی 44 درصد از مردانی که مشکل ناباروری اولیه دارند، مبتلا به واریکوسل هستند. ناباروری اولیه به این معناست که زوج‌های جوان با گذشت 12 ماه، قادر به باروری نباشند.

واریکوسل همچنین حدود 45 الی 81 درصد از مردان مبتلا به باروری ثانویه را، تحت تأثیر قرار می‌دهد. باروری ثانویه به این معناست که، زوجین پس از یک‌بار باروری، قادر به باروری دوباره نیستند.

# آتروفی بیضه

واریکوسل می‌تواند موجب آتروفی بیضه شود. لوله‌های تولید اسپرم سبب بزرگ شدن بیضه می‌شوند، اما در صورت آسیب به آن‌ها، بیضه‌ها ممکن است کوچک‌تر شوند، که به آن آتروفی بیضه می گویند.

# عدم توازن هورمونی

واکنش سلول‌ها در برابر فشار، سبب تغییرات هورمونی می‌شود. این تغییرات ممکن است شامل تغییرات هورمون LH نیز شود. این هورمون در هر دو جنس زن و مرد وجود دارد، اما میزان آن در زنان بیشتر است. علاوه بر این ممکن است با تغییرات هورمون تستوسترون همراه باشد.

واریکوسل ساب کلینیکال

تنها از طریق تصویربرداری سونوگرافی، قابل‌تشخیص است. تصویربرداری از طریق امواج فراصوت انجام می شود. سونوگرافی همچنین می‌تواند برخی عوامل احتمالی دیگر، از جمله وجود تومور در اطراف یا داخل کیسه بیضه را نشان دهد.

در صورت مشکوک شدن به بعضی از موارد احتمالی مانند اختلال بیضه ممکن است آزمایش اسپرم و هورمون به‌منظور تشخیص هورمون FSH بالا و تستوترون پایین تجویز شود.

⚠ توجه: واریکوسل، همان‌طور که گفته شد نوعی بیماری خوش‌خیم است و در صورت عدم‌تغییر در شکل، اندازه و ظاهر نیازی به درمان و مراجعه به پزشک ندارد.

دکتر حسین کرمی متخصص اورولوژی و پروستات در تهران

شما می توانید از طریق قسمت پرسش از دکتر سوالات خود را  مطرح نمایید.