آزمایش PSA برای تشخیص سرطان پروستات و تفسیر آن

آزمایش PSA یک آزمایش خون است که می تواند به تشخیص مشکلات پروستات، از جمله سرطان پروستات کمک کند. در ادامه ما توضیح می دهیم که چه کسی می تواند آزمایش PSA را انجام دهد، چه اتفاقی خواهد افتاد و نتایج آن چه معنایى دارد.

آزمایش PSA مزایا و معایبی دارد. قبل از انجام آن باید با پزشک خود صحبت کنید. بعضی از مردان براى انجام آزمایش PSA مشکل دارند. شما می توانید در مورد چگونگی انجام این آزمایش بیشتر مطالعه کنید.

PSA چیست؟

آزمایش PSA یک آزمایش خون است که مقدار آنتی ژن اختصاصى پروستات (PSA) در خون شما را اندازه گیری می کند. PSA یک پروتئین تولید شده توسط سلول های طبیعی در پروستات و همچنین توسط سلول های سرطانی پروستات است. طبیعی است مقدار کمی از PSA را در خون شما باشد، و با افزایش سن این مقدار افزایش یابد و پروستات شما بزرگتر شود. افزایش سطح PSA ممکن است نشانه ى این باشد که شما مشکلى در پروستات خود دارید، اما این مشکل لزوما سرطان نیست.

free psa چیست؟

به PSA ای که به صورت آزاد گردش می کند PSA آزاد می گویند. آزمایش PSA آزاد درصد PSA ترکیب نشده و آزمایش PSA میزان کل PSA و PSA آزاد را می سنجد.

سرطان پروستات همانند برخی وضعیت های دیگر می تواند سطوح PSA را بالا برد. این وضعیت ها شامل بزرگ شدن پروستات، التهاب پروستات و کهولت سن می شوند.

از آنجا که بسیاری از چیزها می توانند سطح PSA را تحت تاثیر قرار دهند، تنها آزمایش PSA نمی تواند به شما بگوید که آیا سرطان پروستات دارید. پزشک شما به بررسی موارد زیر می پردازد:

☑ سطح PSA شما

☑ نتیجه ى DRE

☑ آیا شما در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستید یا خیر

☑ هر گونه مشکلات دیگر و یا چیزهایی که ممکن است سطح PSA شما را تحت تاثیر قرار دهد.

☑ آیا قبلا برای سرطان پروستات آزمایشى انجام داده اید؟

اگر سطح PSA شما 3 نانوگرم در میلی لیتر یا بالاتر باشد پزشک شما را حتما به یک متخصص ارجاع مى دهد. اما این فقط یک راهنما است. اگر دلایل دیگری برای افزایش سطح PSA شما وجود داشته باشد نیازى به پیگیرى نیست و باید در یک زمان دیگر آزمایش تکرار شود .

اگر سطح PSA شما کمتر از 3 نانوگرم در میلی لیتر باشد اما خطر بیشتری برای سرطان پروستات به دلایل دیگری مانند سابقه خانوادگی در شما وجود دارد نیاز به بررسى هاى بیشترى است.

در حقیقت، مطالعات نشان دادند که حدود 75 درصد مردان دارای سطوح افزایش یافته PSA، مبتلا به سرطان پروستات نبودند. پزشکان جهت تعیین ابتلا یا عدم ابتلای افراد به سرطان پروستات به روش سنتی نمونه برداری تکیه می کنند. انجام نمونه برداری به اندازه جراحی آسیب رسان نیست اما سبب ناراحتی شده و می تواند اضطراب ایجاد کند.

برخی متخصصان اورولوژی (مجاری ادرار) قبل از اینکه به فرد دارای سطوح بالای PSA نمونه برداری را پیشنهاد کنند، مقدار نرمال free – psa آزاد خون او را اندازه می گیرند. سطوح PSA کل، عددی بین 4 تا 10 نانوگرم بر میلی لیتر (ng/ml) می باشد.

مطالعات نشان داده اند که در مردان دارای سطحی مزری و بینابینی از PSA کل و مقدار psa آزاد بالاتر از 25 درصد احتمال ابتلا به شرایطی خوش خیم بیشتر از ابتلای آنها به سرطان می باشد. به همین دلیل نیز انجام نمونه گیری غیر ضروری می گردد. مردان با PSA کل در محدوده مشابه و مقدار psa آزاد کمتر از 10 درصد نیاز به انجام نمونه برداری دارند. احتمال ابتلا به سرطان در این افراد بیشتر است. (جدول پایین را مشاهده نمایید.)

در برخی موارد، مردانی با سطح عادی PSA به سرطان مبتلا می باشند اما کم بودن مقدار psa نیاز به انجام نمونه برداری را نشان نمی دهد. در حالی که، مقادیر پایین PSA و PSA آزاد می توانند بیانگر نیاز به انجام نمونه برداری باشند. به همین دلیل است که برخی پزشکان به طور خودکار انجام هر دو آزمایش را تجویز می کنند.

در حالی که اینجواب آزمایش کلی مقدار psa نتایجی مرزی و بینابینی را نشان می دهد و یا به نظر می رسد که مقدار psa به سرعت افزایش یافته است (حتی در صورتی که اعداد پایین باشند) انجام آزمایش PSA آزاد را درخواست می کنم.

بنابراین، با اینکه انجام آزمایش PSA آزاد ضروری نیست اما هنگامی که نتایج آن به همراه نتایج دیگر آزمایشات بررسی می شود می تواند تصمیم پزشک را برای انجام دادن یا ندادن نمونه برداری تغییر دهد.

ممکن است در آینده آزمایشات دیگر بتوانند به تعیین نقش داشتن بافت سرطانی یا عوامل خوش خیم در تغییرات PSA کمک کنند.

احتمال ابتلا به سرطان پروستات بر اساس درصد PSA آزاد در مردان با میزان کلی PSA بین 4 تا 10 نانو گرم بر میلی لیتر به شرح زیر می باشد:

اگر بیش از 50 سال سن دارید، می توانید آزمایش آنتی ژن اختصاصى پروستات (PSA) را انجام دهید. اگر بیش از 45 سال سن دارید و خطر ابتلا به سرطان پروستات در شما بالا است، به عنوان مثال اگر رنگ پوست شما سیاه یا سابقه ى خانوادگی دارید، ممکن است بخواهید با پزشک خود در مورد انجام آزمایش PSA مشورت کنید.

در موارد زیر پزشک انجام آزمایش PSA را توصیه نمی کند:

1) در صورتی که نشانه یا علامتى نداشته باشید.

2) اگر مشکلات جدی دیگرى داشته باشید، به این معنی که ممکن است کاندیدای مناسبی برای درمان سرطان پروستات نباشید.

3) اگر درمان سرطان پروستاتبه طولانی تر  شدن زندگی تان کمک نکند.

اما اگر علائم احتمالی مشکل پروستات داشته باشید، پزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص در بیمارستان ارجاع دهد. براى بعضی از مردان آزمایش PSA به عنوان بخشی از چکاپ در نظر گرفته مى شود.

سطح بالای PSA به معنای این است که سرطان پروستات دارید و سطح پایین پروستات نشانه این است که سرطان پروستات ندارید. هر چند که سرطان پروستات باعث می شود تا سطح PSA بالا برود اما در بعضی مردان حتی با پایین بودن سطح پروستات، سرطان پروستات وجود دارد.

به دلیل اینکه حجم خون در مردان دارای اضافه وزن بیشتر است، سطح پروستات ممکن است پایین باشد اما فراموش نکنید که بالا بودن سطح PSA ممکن است نشانه ای از بیماری دیگری باشد.

افزایش سطح PSA می تواند نشانه ای از مشکل پروستات باشد مثل:

• پروستات بزرگ شده
• پروستاتیت یا التهاب پروستات
• سرطان پروستات

عوامل دیگری نیز می توانند سطح PSA مردان را افزایش دهند. اگر سطح PSA بالایی داشته باشید، پزشک شما ممکن است آزمایش های دیگر را برای پیدا کردن علت درخواست کند یا شما را به یک متخصص ارجاع دهد.

سطح بالای PSA می تواند نشانه ى سرطان پروستات باشد. اما بسیاری از مردان با سطح بالاى PSA سرطان پروستات ندارند. و برخی از مردان با سطح PSA طبیعی دارای سرطان پروستات هستند.

ممکن است احتمال ابتلا به سرطان پروستات در شما بیشتر باشد اگر :

• شما 50 سال سن یا بیشتر دارید.
•  پدر یا برادرتان سرطان داشته اند.
• رنگ پوست شما سیاه است.

برای تعیین اینکه آیا شما نیاز به ویزیت یک متخصص دارید یا خیر ، پزشک شما علاوه بر سطح PSA به چیز هاى دیگرى نیز توجه خواهد کرد. همچنین به این موضوع توجه مى کند که در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستید و اینکه آیا در گذشته بیوپسی پروستات انجام داده اید. ممکن است پزشک معاینه توشه رکتال (DRE) را انجام دهد تا بررسی کند که پروستات شما عادی است یا خیر. و یک آزمایش ادرار برای رد کردن احتمال عفونت ادراری انجام دهید.

اگر علائمى مثل مشکلات ادرارى، نگرانى در مورد مشکلات پروستات یا خطر ابتلا به سرطان پروستات دارید مى توانید این آزمایش را انحام دهید. پزشک یا پرستار شما باید قبل از اینکه تصمیم به انجام آن بگیرید، با شما درباره ى مزایا و معایب تست PSA صحبت کند.

اگر تصمیم گرفتید که آزمایش PSA را انجام دهید، از شما یک نمونه خون گرفته مى شود و آن را به یک آزمایشگاه ارسال می کنند تا آزمایش شود. مقدار PSA در خون شما بر حسب نانوگرم (یک میلیاردم گرم) در هر میلی لیتر خون (ng / ml) اندازه گیری می شود.

بله بیمار ترجیحا ناشتا باشد بهتر است. سعی کنید 48 ساعت قبل از آزمایش از نزدیکی و دوچرخه سواری خودداری کنید. یک هفته قبل از آزمایش نباید معاینه پروستات یا بیوپسی انجام شده باشد.

آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) توسط سلول های سالم در پروستات تولید می شود، بنابراین طبیعی است که مقدار کمی از PSA را در خون خود داشته باشید. با افزایش سن مقدار آن افزایش می یابد و شما بزرگتر می شوید و پروستات شما نیز بزرگتر می شود. مشکلات پروستات، مانند پروستات بزرگ شده یا التهاب پروستات ، می توانند سطح PSA را افزایش دهند، اما بسیاری از موارد دیگر نیز می توانند سطح PSA شما را تحت تاثیر قرار دهند.

عفونت ادراری

یک آزمایش برای عفونت ادراری درخواست مى شود چرا که می تواند سطح PSA را افزایش دهد. اگر عفونت داشتید، پس ابتدا عفونت را باید درمان کرد . . قبل از آزمون PSA باید حدود شش هفته منتظر بمانید تا عفونت رفع شود .

ورزش شدید

ممکن است از شما خواسته شود 48 ساعت قبل از آزمایش PSA ورزش شدیدى مثل دوچرخه سواری، انجام ندهید.

 انزال

ممکن است از شما خواسته شود که 48 ساعت قبل از آزمایش PSA، از فعالیت های جنسی که منجر به انزال می شود جلوگیری کنید.

رابطه ى جنسی مقعدی و تحریک پروستات

رابطه ى جنسی مقعدى ممکن است سطح PSA را به مدت طولانی افزایش دهد. همچنین تحریک پروستات در طول رابطه ى جنسی سطح PSA را افزایش می دهد. حتى بهتر است یک هفته قبل از آزمایش PSA از آن اجتناب کنید.

معاینه توشه رکتال (DRE)

انجام DRE درست قبل از آزمایش PSA ممکن است سطح PSA را به مقدار کمی افزایش دهد.

بیوپسی پروستات

اگر طی شش هفته قبل از آزمایش PSA یک بیوپسی پروستات داشته باشید، می تواند میزان PSA را افزایش دهد.

داروها

هر داروی تجویزی یا بدون نسخه اى را که مصرف می کنید به پزشکتان اطلاع دهید، چرا که بعضی دارو ها می توانند سطح PSA مردان را تحت تاثیر قرار دهند. برای مثال، مهار کننده های 5-آلفا ردوکتاز مانند فورستراید (Proscar:registered:) یا دوتاسترید (Avodart:registered:)، که برای درمان پروستات بزرگ شده استفاده مى شوند، می توانند سطح PSA را کاهش داده و نتیجه آزمایش کاذب شود.

 سایر آزمایشات یا عمل جراحی

اگر یک کاتتر (سوند ) داشته باشید یا آزمایش یا عمل جراحی بر روی مثانه یا پروستات انجام داده باشید، لازم است شش هفته براى آزمایش PSA صبر کنید.

مزایا و معایب آزمایش PSA

در ادامه به بررسی مزایا و معایب آزمایش پی اس ای می پردازیم.

مزایای آزمایش پی اس ای

1) مى تواند قبل از ایجاد هر گونه علامتى سرطان پروستات را تشخیص دهد .

2) ممکن است به تشخیص یک سرطان در حال توسعه در مرحله ى اولیه کمک کند، که درمان ممکن است گسترش سرطان را متوقف کند.

3) انجام منظم PSA برای مردانى که بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند مفید خواهد بود.

معایب آزمایش پی اس ای

1) ممکن است سطح PSA افزایش یابد حتی اگر شما سرطان پروستات نداشته باشید. بسیاری از مردان با سطح PSA افزایش یافته سرطان پروستات ندارند.

2) آزمایش PSA ممکن است سرطان پروستات را تشخیص ندهد. از هر 7 مرد یک مرد (15 درصد) با سطح نرمال PSA ممکن است سرطان پروستات داشته باشد و در هر 50 مرد یک نفر (2 درصد) با PSA طبیعی ممکن است سرطان پروستات با توسعه ى شدید داشته باشد .

3) اگر سطح PSA شما افزایش یابد، ممکن است نیاز به آزمایش های بیشتری از جمله بیوپسی داشته باشید. بیوپسی می تواند عوارض جانبی مانند درد، عفونت و خون در ادرار و مایع منی داشته باشد.

4) ممکن است سرطان پروستات با توسعه ى کم در شما تشخیص داده شود که هرگز هیچ مشکلی برایتان ایجاد نکرده است. اما تشخیص سرطان ممکن است موجب نگرانی شما شود و تصمیم به درمانى بگیرید که به آن نیاز ندارید .

5) درمان سرطان پروستات عوارض جانبی دارد که می تواند زندگی روزانه شما را تحت تاثیر قرار دهد شامل مشکلات ادرار، روده و نعوظ .